Binnen het grondbeleid wordt onderscheid gemaakt in drie typen grondbeleid: actief, faciliterend en samenwerkingen met private of publieke partijen (resp. “publiek private samenwerkingen” of “gemeenschappelijke regelingen”).
Actief grondbeleid
Bij actief grondbeleid is de gemeente eigenaar van grond of wil dit worden. Zij ontwikkelt een plan voor deze grond en doorloopt de (ruimtelijke) procedures om dit plan mogelijk te maken. Bestaande opstallen op de grond worden gesloopt en er vindt eventueel grondverbetering plaats (saneren, afgraven, ophogen, etc.). In en rond de grond worden voorzieningen aangelegd ten behoeve van de toekomstige bebouwing. De grond wordt vervolgens verkocht als bouwgrond. De grond wordt veelal verkocht/verpacht aan externe partijen, maar de grond kan ook intern geleverd worden voor de realisatie van gemeentelijke vastgoed. Ten slotte wordt de openbare ruimte aangelegd.
Van de verschillende typen grondbeleid biedt actief grondbeleid de gemeente de hoogste mate van sturing op het uiteindelijke plan dat gerealiseerd wordt. Dit omdat de gemeente niet alleen kan sturen middels haar publiekrechtelijke sturingsinstrumenten, waarover zij als publieke partij altijd kan beschikken, maar zij kan ook sturen middels het stellen van voorwaarden bij de verkoop van de grond. Hier staat tegenover dat van de verschillende typen grondbeleid, actief grondbeleid de inzet van de meeste middelen (geld, tijd, etc.) vereist. Ook is het voeren van een grondexploitatie, het financiële instrument dat bij actief grondbeleid hoort, risicovol. Dit onder andere doordat de gemeente wat betreft de grondopbrengsten in de grondexploitaties afhankelijk is van de ontwikkelingen op de grond- en vastgoedmarkt.
De gemeente heeft 37 grondexploitaties. Bestaande uit 25 actieve grondexploitatie en 12 restplannen. Projecten in deze laatste categorie worden naar verwachting in 2024 of 2025 afgerond. Er is tussen 1 januari 2024 en 1 september 2024 één nieuwe grondexploitatie vastgesteld: CE-118 Juliana van Stolberglaan 1. Onderstaand is een overzicht van de grondexploitatie portefeuille opgenomen.
ACTIEVE GRONDEXPLOITATIES | |
code | naam |
|---|---|
CE-048 | Spuikwartier fase 2 en 3 |
CE-053 | Den Haag Nieuw Centraal |
CE-113 | Spuikwartier |
CE-118 | Juliana van Stolberglaan 1 |
ES-149 | Assumburgweg |
ES-155 | Twickelstraat |
ES-156 | DGZ |
HA-074 | Willem Royaardsplein |
K-256 | Uitenhagestraat |
LA-039 | Laakhaven Petroleumhaven |
LA-065 | Trekvlietzone |
LA-067 | van Klingeren Binckhorsthaven |
LA-069 | Eenheidsbureau Politie Binckhorst |
LA-070 | One Milky Way |
LO-063 * | Grondbank Vroondaal |
LO-075 | Kijkduin |
LO-078 | Cornelie van Zantenstraat |
SC-096 | Norfolk |
SC-104 | Dr Lelykade |
SC-107 | Uitbreiding Madurodam |
SC-703 | NHH |
SE-023 * | Grondbank Regentesse Zuid |
ZZ-020 | Forepark |
ZZ-028 | GRX A12 zone dlpl20 |
ZZ-039 | ROC Mondriaan Oude Middenweg |
* grondbank | |
RESTPLANNEN | |
|---|---|
code | naam |
ES-103 | Uithofslaan |
ES-125 | De Stede |
ES-140 | Leyweg-Escamplaan |
HA-056 | Grotiusplaats |
HA-088 | Boekweitkamp |
K-051 | Herinrichting Viljoenplantsoen |
LA-019 ** | Laakhaven HS |
LA-038 | Laakhaven West |
LA-063 ** | Ketelstraat |
SC-105 | Noordboulevard Scheveningen |
ZZ-027 | GRX A12 zone dlpl19 |
ZZ-031 | GRX A12 zone dlpl 26 |
** bevat vastgoed en/of grondposities | |
Het doel van de grondexploitaties is om bouwkavels te ontwikkelen waarop programma gerealiseerd kan worden. In de onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van het programma in de grondexploitaties en de fasering hiervan. De fasering is gebaseerd op de planning inzake de verkoop van de bouwgrond.
PROGRAMMA IN DE PORTEFEUILLE GRONDEXPLOITATIES | |||||||
PB2025 | totaal | <2024 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 e.v. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
wonen sociaal 1 | 3.870 | 1.561 | 386 | 622 | 218 | 290 | 793 |
wonen markt 1 | 9.491 | 6.671 | 511 | 768 | 197 | 229 | 1.115 |
commercieel 2 | 261.065 | 137.078 | 44.072 | 28.841 | 42.184 | 674 | 8.216 |
maatschappelijk 2 | 167.510 | 163.570 | - | 880 | - | - | 3.060 |
parkeren 1 | 14.489 | 9.035 | 994 | 1.400 | 1.093 | 646 | 1.321 |
1. in stuks; 2. in m² BVO | |||||||
In totaal voorzien de grondexploitaties in grond voor 13.361 woningen. Dit betreft 9.491 marktwoningen (71%) en 3.870 woningen is de sociale sector (29%). Er moeten nog 5.129 woningen gerealiseerd worden. Dit bestaat uit 2.820 marktwoningen (55%) en 2.309 woningen in de sociale sector (45%). 3.090 van de nog te realiseren woningen zitten in één grondexploitatie: ES-156 Dreven, Gaarden, Zichten.
Van het totale commerciële programma in de grondexploitaties (261.065 m² BVO) moet nog 123.987 m² BVO gerealiseerd worden. Hiervan zit 60.000 m² BVO in de nieuwe grondexploitatie CE-118 Juliana van Stolberglaan 1. Ook in de grondexploitatie SC-703 Noordelijk Havenhoofd zit nog een aanzienlijk nog te realiseren commercieel programma (20.950 m² BVO).
Er zit nog een beperkt nog te realiseren maatschappelijk programma in de grondexploitaties (3.940 m² BVO). Vanuit de grondexploitaties is al wel een aanzienlijk maatschappelijke programma gerealiseerd (163.570 m² BVO). Deze realisatie is vooral vanuit de grondexploitaties CE-113 Spuikwartier, LA-069 Eenheidsbeau Politie Binckhorst en ZZ-027 GRX A12 zone dlpl 19.
Faciliterend grondbeleid
Bij faciliterend grondbeleid schept de gemeente de voorwaarden waarbinnen grondeigenaren, niet zijnde de gemeente, vastgoed kunnen realiseren. De grondeigenaar kan het vastgoed voor eigen gebruik bouwen of voor de verkoop/verhuur. Indien de gemeente vanuit haar publiekrechtelijke rol kosten maakt voor deze projecten, dan moet zij deze kosten verhalen op de grondeigenaar.
Binnen het faciliterend grondbeleid stuurt de gemeente vooral met haar publiekrechtelijke instrumenten. Dit is een indirectere vorm van sturing dan bij actief grondbeleid. Er kan op minder elementen gestuurd worden en er kan minder afgedwongen worden. In het algemeen heeft de gemeente hierdoor bij faciliterend grondbeleid minder controle op projecten, dan bij actief grondbeleid. Actief grondbeleid is echter alleen mogelijk als de gemeente grondeigenaar is. Hier staat tegenover dat faciliterend grondbeleid minder gemeentelijke middelen vereist en voor de gemeente minder risicovol is.
Faciliterende projecten zijn onderdeel van de activiteit Faciliterend grondbeleid binnen programma 13, Stadsontwikkeling en Wonen.
Publiek private samenwerkingen
Naast de uitgifte van gemeentegrond en het faciliteren van particuliere plannen op grond van derden, werkt de gemeente ook samen met private partijen of andere publieke partijen, waarbij de gemeente met deze partij(en) afspraken maakt over het programma en het delen van regie en risico. Met private partijen kunnen diverse contractvormen gesloten worden. Over deze zogenaamde verbonden partijen wordt separaat gerapporteerd in de paragraaf Verbonden partijen.
De gemeente neemt deel in vier verbonden partijen met grondexploitaties:
- Bedrijvenschap Harnaschpolder (HP)
- Industrieschap Plaspoelpolder (IPP)
- Vroondaal
- Ontwikkelingscombinatie Wateringse Veld (OCWV).
De verbonden partijen hebben hun eigen risicoprofiel en bijbehorende dekking. Als de verbonden partij onvoldoende dekking heeft voor deze risico’s dan worden deze opgevangen door de Reserve Grondbedrijf (RGB). Voor deze verbonden partijen (met gezamenlijke grondexploitaties) raamt de gemeente haar eigen financiële risico’s vanuit haar (aandeelhouders-)belang, eveneens opgevangen vanuit de RGB.
Uitvoering grondbeleid
De gemeente Den Haag heeft lange tijd voornamelijk faciliterend grondbeleid gevoerd. Sinds de Nota Grondbeleid 2019 is meer ingezet op actief grondbeleid. Dit om beter te kunnen sturen op het verwezenlijken van de gemeentelijke beleidsambities. Met het coalitieakkoord Haags akkoord 2023-2026 is deze richting doorgezet.
In 2024 zal een nieuwe Nota Grondbeleid voorgelegd worden aan de gemeenteraad. Hierin zal onder meer ingegaan worden op de inzet van actief grondbeleid. Vooruitlopend op de behandeling van deze nota zijn in de begroting middelen gereserveerd voor de kosten die voortvloeien uit het opzeggen van expirerende erfpachtrechten. Deze locaties kunnen vervolgens ingezet worden voor het verwezenlijken van gemeentelijke ambities, al dan niet middels actief grondbeleid.