Budgettaire besluitvorming
Op 18 juni is de voorjaarsnota aan de gemeenteraad aangeboden (RIS319191). Het budgettair kader van de voorjaarsnota vormt het vertrekpunt van deze begroting. In totaal is er oplopend van € 25,1 mln. in 2024 tot structureel € 39,9 mln. vanaf 2028 beschikbaar. Hier bovenop is er incidenteel € 5 mln. beschikbaar, omdat de algemene reserve € 5 mln. hoger is dan benodigde weerstandscapaciteit (€ 102 mln.) zoals toegelicht in paragraaf 1.2.
In deze begroting wordt voorgesteld om de beschikbare middelen als volgt in te zetten:
- Structurele knelpunten worden opgelost zodat de begroting structureel in evenwicht is en wordt voldaan aan onze spelregels.
- Middelen zijn vrijgemaakt om te kunnen blijven investeren in de stad, zodat we het voorzieningsniveau en de fysieke omgeving van de stad minimaal op het niveau kunnen houden zoals die nu is. Onderdeel hiervan is voldoende middelen voor beheer en onderhoud die meegroeit met de groei van de stad.
De bovenstaande stappen om te komen tot een sluitende meerjarenbegroting zijn in tabel 1 weergegeven. In de tabel zijn extra uitgaven weergeven met een min (-/-), omdat hiermee het budgettair kader wordt belast. Met een kasschuif zijn de middelen over de jaarschijven verdeeld, zodat elk jaar sluitend blijft.
Tabel 3. Totaaloverzicht budgettaire besluitvorming
Bedragen in €1.000 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 |
|---|---|---|---|---|---|
Budgettair kader voorjaarsnota | 25.111 | 25.046 | 36.753 | 38.553 | 39.903 |
Weerstandsvermogen (paragraaf 1.2) | 5.000 | ||||
Knelpunten (tabel 4) | -46.088 | -25.146 | -22.561 | -19.251 | -17.551 |
Investeren in de stad (tabel 5) | -6.570 | -1.700 | -3.000 | -6.400 | -22.100 |
Kasschuif (per saldo 0) | 27.547 | -3.200 | -11.192 | -12.902 | -252 |
Totaal | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Knelpunten
In tabel 4 zijn de knelpunten weergegeven waarvoor het budgettaire kader wordt ingezet. Deze knelpunten zijn onder andere het gevolg van prijsstijgingen en de toename van de hoeveelheid werk. Daarnaast zijn sommige knelpunten tot nu toe incidenteel gedekt, terwijl deze structureel zijn.
Tabel 4. Knelpunten
Pr. | Bedragen in €1.000 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 |
|---|---|---|---|---|---|---|
2 | Verkiezingen | -2.920 | 0 | -3.020 | -3.020 | -3.020 |
2 | NAVO-top | -250 | -1.000 | |||
2 | Programma besluitvorming | -150 | -300 | |||
3 | Verduurzamen gemeentelijk vastgoed (MIP) | -600 | -1.100 | -1.700 | ||
4 | Strandveiligheid | -464 | -464 | -464 | -464 | |
4 | Veiligheidscamera's | -100 | -100 | |||
4 | Huisverbod | -166 | -166 | -166 | -166 | |
4 | Vuurwerkshow Hofvijver | -300 | -300 | -300 | -300 | -300 |
5 | Exploitatietekort Amare en Nieuwe Kerk | -1.000 | -1.000 | -1.000 | -1.000 | |
5 | Aanpassing Amare | -750 | ||||
5 | Meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur | -2.450 | -2.450 | -50 | -50 | |
8 | Permanente winteropvang | -1.500 | -1.500 | -2.000 | ||
8 | Jongvolwassen statushouders | -1.900 | ||||
8 | Energielasten welzijnsorganisaties | -180 | -90 | |||
9 | Energielasten straatverlichting | -1.200 | -600 | |||
9 | Vergroenen Carnegieplein (MIP) | -2.500 | ||||
9 | Functieherwaardering boa's | -1.200 | -1.200 | -1.200 | ||
9 | Nadeelcompensatie | -350 | -350 | -350 | -350 | |
10 | Energielasten sport | -2.400 | -1.200 | |||
10 | Olympisch fonds | -2.000 | ||||
10 | Exploitatietekort sporthal Loosduinen | -400 | -400 | |||
11 | Subsidie vreugdevuren | -550 | -550 | -550 | -550 | -550 |
11 | Digitaal Veilig Den Haag | -500 | -500 | -500 | ||
11 | Horeca stewards | -300 | -300 | -300 | -300 | |
11 | Implementeren Europastrategie | -190 | ||||
11 | Lobby Brussel en subsidieadviseur | -310 | -310 | |||
11 | The Hague Humanity Hub | -100 | -100 | -100 | ||
11 | Negatieve programmareserve | -381 | ||||
12 | Contract Biesieklette | -600 | -600 | -600 | -600 | -600 |
12 | Mobiliteitshubs zuidwest (MIP) | -500 | -500 | |||
12 | Kruispunt Lozerlaan - Erasmusweg (MIP) | -2.007 | ||||
12 | Renovatie VAB Apeldoornselaan (MIP) | -1.800 | ||||
13 | Tekort Reserve grondbedrijf | -6.700 | ||||
13 | Schoollocatie Trekvliet (RGB) | -2.500 | ||||
13 | Onrendabele top Binckpark (MIP) | -100 | -100 | -100 | ||
13 | Junoblok (MIP) | -350 | ||||
13 | Kasteeltuin | -600 | -1.040 | |||
13 | Negatieve programmareserve | -670 | ||||
14 | Energielasten welzijnsorganisaties | -270 | -135 | |||
14 | Participatie | -250 | -500 | |||
14 | Burgerzaken piek paspoorten | -3.700 | -3.700 | -3.700 | -3.700 | |
14 | Burgerzaken verbouwen balies (MIP) | -200 | -200 | -200 | -200 | |
14 | Burgerzaken fraude en integriteit | -1.400 | -1.400 | -1.400 | -1.400 | -1.400 |
14 | Beheer waterpunten | -31 | -31 | -31 | -31 | |
14 | Negatieve programmareserve | -4.030 | ||||
16 | Energielasten bedrijfsvoering | -2.500 | -1.250 | |||
16 | ICT Belastingen | -150 | -200 | |||
16 | Centraal Woo-bureau | -690 | -910 | -1.020 | -1.020 | -1.020 |
16 | Informatieveiligheid | -600 | -1.200 | -1.200 | -1.200 | -1.200 |
16 | Microsoft licenties | -1.000 | -1.000 | -1.000 | -1.000 | -1.000 |
16 | Meerkosten onderhoud | -2.700 | ||||
Totaal | -46.088 | -25.146 | -22.561 | -19.251 | -17.551 |
Programma 2 – College en bestuur
De afgelopen jaren is er incidenteel geld uitgetrokken om de verkiezingen in de huidige vorm te kunnen organiseren. Dit knelpunt wordt in deze begroting structureel opgelost. Voor 2025 worden er geen extra middelen uitgetrokken omdat er in 2025 geen verkiezingen gepland staan. Verder worden er middelen uitgetrokken voor de NAVO-top in Den Haag (€ 1,25 mln.) en het programma besluitvorming om opvolging te geven aan de aanbevelingen uit de raadsenquête Amare (€ 0,45 mln.).
Programma 3 – Duurzaamheid, milieu en energietransitie
Voor het verduurzamen van het gemeentelijk vastgoed wordt oplopend tot € 1,7 mln. structureel beschikbaar gesteld. De middelen worden aan het MIP toegevoegd voor de dekking van de kapitaallasten voor de benodigde investeringen.
Programma 4 - Veiligheid
De bijdrage aan de veiligheidsregio Haaglanden voor de strandveiligheid is met € 0,464 mln. verhoogd, omdat het strandseizoen de afgelopen jaren is verlengd. Verder worden de exploitatiekosten voor 10 extra veiligheidscamera’s vanaf 2027 structureel gedekt uit het budgettair kader. De kosten in 2025 en 2026 worden gedekt uit de programmareserve. Daarnaast is er structureel € 0,166 mln. nodig, omdat de casuïstiek bij opgelegde tijdelijke huisverboden de laatste jaren complexer is geworden. Tot slot is de vuurwerkshow op de Hofvijver tot nu toe incidenteel gedekt. De benodigde kosten worden in deze begroting structureel gedekt.
Programma 5 – Cultuur en Bibliotheek
Structureel wordt € 1 mln. beschikbaar gesteld voor het tekort in de exploitatie van Amare. Hiermee is € 0,8 mln. per jaar additionele subsidie beschikbaar voor de exploitatie van Amare. Daarnaast wordt € 0,2 mln. beschikbaar gesteld voor de culturele programmering van de Nieuwe Kerk. Verder is incidenteel € 0,75 mln. nodig voor noodzakelijke aanpassingen aan het gebouw Amare. Tot slot wordt incidenteel € 5 mln. beschikbaar gesteld voor het ophogen van de subsidieregelingen (categorie A en B) van het meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur 2025-2028.
Programma 8 – Zorg, welzijn, jeugd en volksgezondheid
Voor de jaren tot en met 2026 worden extra middelen uitgetrokken voor de hogere kosten van de opvang, de beveiliging en het personeel voor de huidige permanente winteropvang en de winterkouderegeling. De hoogte van de structurele kosten hangt af van de permanente locatie die nog gerealiseerd moet worden. Verder wordt vanaf 2028 structureel € 1,9 mln. beschikbaar gesteld om de huidige begeleiding van jongvolwassen statushouders tussen de 18 en 28 jaar voort te zetten. Voor de jaren 2025 tot en met 2027 wordt dit gedekt uit de reserve nieuwkomers. Tot slot worden er incidentele middelen uitgetrokken om welzijnsorganisaties tegemoet te komen voor de hogere energielasten (€ 0,270 mln.).
Programma 9 - Buitenruimte
Vanwege de hogere energieprijzen zijn er extra middelen voor de straatverlichting nodig. Daarnaast wordt €2,5 mln. beschikbaar gesteld voor het vergroenen van het Carnegieplein. Verder wordt vanaf 2026 structureel € 1,2 mln. beschikbaar gesteld voor de functieherwaardering die de boa’s vorig jaar gekregen hebben. In 2024 en 2025 kunnen de extra kosten opgevangen worden binnen de vacatureruimte. Tot slot wordt € 0,35 mln. structureel beschikbaar gesteld voor fte’s om het gestegen aantal aanvragen voor nadeelcompensatie op te kunnen vangen. De middelen worden toegevoegd aan programma 9 in afwachting van het definitief onderbrengen van het bureau Nadeelcompensatie binnen de gemeente.
Programma 10 – Sport
Er worden incidenteel extra middelen beschikbaar gesteld voor de gestegen energiekosten voor gemeentelijke sportvoorzieningen, met name zwembaden. Daarnaast wordt er € 2 mln. toegevoegd aan het olympisch fonds zodat het mogelijk blijft om topsportevenementen in Den Haag te organiseren. Tot slot wordt vanaf 2027 structureel € 0,4 mln. beschikbaar gesteld voor de exploitatie van de nieuwe sporthal in Loosduinen.
Programma 11- Economie
De subsidie voor vreugdevuren is tot nu toe incidenteel gedekt. De benodigde kosten voor de vreugdevuren en alternatieven (€ 0,55 mln.) worden in deze begroting structureel gedekt. Daarnaast wordt er incidenteel € 1,5 mln. beschikbaar gesteld om het programma Digitaal Veilig Den Haag tot en met 2027 door te kunnen zetten. Verder wordt er structureel € 0,3 mln. ingezet voor het financieren van drie koppels horecastewards. Ook worden er incidentele middelen uitgetrokken voor het implementeren van de Europastrategie (€ 0,19 mln.), voor een lobbyist en subsidieadviseur in Brussel (€ 0,62 mln.) en het exploitatietekort van de The Hague Humanity Hub (€ 0,3 mln.). Tot slot wordt de negatieve programmareserve (€ 0,381 mln.) aangevuld tot nul.
Programma 12 – Mobiliteit
Er wordt structureel € 0,6 mln. beschikbaar gesteld voor Biesieklette, de beheerder en exploitant van bewaakte fietsenstallingen, om de gestegen kosten als gevolg van het gestegen minimumloon op te vangen. Daarnaast wordt er structureel € 0,5 mln. gereserveerd voor de kapitaallasten om drie mobiliteitshubs in Zuidwest te kunnen realiseren. Verder is met de provincie en MRDH is afgesproken dat de inbreng van alle partijen voor Kruispunt Lozerlaan - Erasmusweg wordt verhoogd, het gemeentelijke aandeel bedraagt € 2 mln. Tot slot wordt € 1,8 mln. aan het MIP toegevoegd voor de renovatie van de Volledig Automatische Berging (VAB) aan de Apeldoornselaan.
Programma 13 – Stadsontwikkeling en wonen
Er wordt € 6,7 mln. toegevoegd aan de reserve grondbedrijf om het benodigde weerstandsvermogen op peil te brengen. Daarnaast wordt er € 2,5 mln. toegevoegd aan de reserve, omdat het realiseren van de schoollocatie Trekvliet tot een verslechtering van de grondexploitatie leidt. Verder wordt er € 3 mln. voor de onrendabele top Binckpark en € 0,35 mln. voor extra werkzaamheden voor het project Junoblok toegevoegd aan het MIP. Tot slot wordt er € 1,640 mln. beschikbaar gesteld voor de herinrichting van de kasteeltuin en openbare ruimte en wordt de negatieve programmareserve (€ 0,670 mln.) aangevuld tot nul.
Programma 14 – Stadsdelen, integratie en dienstverlening
Incidenteel wordt € 0,405 mln. uitgetrokken om welzijnsorganisaties tegemoet te komen voor de hogere energielasten. Ook wordt er incidenteel € 0,75 mln. uitgetrokken voor extra participatieadviseurs. Voor burgerzaken worden er extra middelen beschikbaar gesteld om de piek van het aantal paspoortaanvragen op te vangen, het bijplaatsen van extra balies en voor het instellen van een kwaliteitsmanagementteam voor de fraude- en integriteitsaanpak. Verder is er structureel € 0,031 mln. nodig omdat de gemeente vanaf 2025 financieel verantwoordelijk is voor het beheer van de watertappunten. Ook wordt de negatieve programmareserve (€ 4,03 mln.) aangevuld tot nul. Tot slot worden er incidentele middelen uitgetrokken om welzijnsorganisaties tegemoet te komen voor de hogere energielasten (€ 0,405 mln.).
Programma 16 – Overzicht overhead
Er worden incidenteel extra middelen beschikbaar gesteld voor de gestegen energiekosten voor het gemeentelijk vastgoed. Verder wordt op dit moment onderzocht hoe het verouderde ICT-systeem voor belastingen (IBS) vervangen kan worden. Om de tussenperiode te overbruggen wordt € 0,35 mln. incidenteel beschikbaar gesteld. De dekking van het centrale Woo-bureau is grotendeels incidenteel geregeld. In deze begroting worden de benodigde uitgaven structureel gedekt. Daarnaast wordt er structureel € 1,2 mln. uitgetrokken voor informatieveiligheid en € 1 mln. voor de kostenstijging van de Microsoft licenties. Tot slot zijn er extra onderhoudskosten omdat bij de werkzaamheden rond de vervanging van het natuursteen gebreken aan het plafond van de parkeergarage bij het stadhuis zijn geconstateerd.
Investeren in de stad
Naast het oplossen van verschillende knelpunten worden middelen beschikbaar gesteld om te kunnen investeren in de stad. Het gaat hierbij om het cofinancieringsfonds, actief grondbeleid, de structurele apparaatslasten van DSO, structurele kapitaallasten voor nieuwe investeringen en voldoende middelen voor beheer- en onderhoud.
Tabel 5. Investeren in de stad
Bedragen in €1.000 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 |
|---|---|---|---|---|---|
Voeding cofinancieringsfonds: incidenteel | -8.000 | ||||
Voeding cofinancieringsfonds: structureel | -2.695 | -5.462 | -8.229 | -8.229 | -8.229 |
Vrijval reservering Areaal | 2.695 | 5.462 | 8.229 | 8.229 | 8.229 |
Actief grondbeleid: Reservering | -5.000 | ||||
Acteif grondbeleid: Mercuriuskwartier | -570 | ||||
Apparaatslasten DSO: extra middelen | -2.500 | -10.000 | -10.000 | -10.000 | -10.000 |
Apparaatslasten DSO: herschikking trend | 5.000 | 5.000 | 5.000 | 5.000 | 5.000 |
Knelpunten kademuren (MJPK) | -1.100 | -1.100 | |||
Investeringsruimte groei van de stad (incl. IHP) | -10.000 | ||||
Reservering beheer - en onderhoud nieuwe projecten | -2.000 | ||||
Beheer- en onderhoud diverse projecten | -700 | -850 | -950 | -1.000 | -1.000 |
Beheer- en onderhoud areaal/achterstanden | -1.000 | -2.000 | -2.500 | -3.000 | |
Incidentele vrijval beheerkosten Eneco | 5.200 | 5.150 | 4.950 | 3.200 | 0 |
Totaal | -6.570 | -1.700 | -3.000 | -6.400 | -22.100 |
Cofinancieringsfonds
Het cofinancieringsfonds is een belangrijk instrument om externe financiering vanuit bijvoorbeeld het Rijk binnen te kunnen halen. Door het binnenhalen van externe financiering kan er meer geïnvesteerd worden. De komende jaren is aanvullende voeding van het cofinancieringsfonds nodig. Daarom wordt 1) incidenteel € 8 mln., 2) 25% van toekomstige jaarrekeningoverschotten en 3) structureel € 8,3 mln. als gevolg van de vrijval reservering areaal beschikbaar gesteld voor het cofinancieringsfonds. In paragraaf 1.2 is het beëindigen van de areaalsystematiek nader toegelicht.
Actief grondbeleid
Naast het cofinancieringsfonds vormt actief grondbeleid een instrument om te kunnen investeren in de stad. Om snel in te kunnen spelen op de kansen die zich voordoen als gevolg van expirerende erfpachtrechten wordt € 5 mln. beschikbaar gesteld voor actief grondbeleid. De middelen worden toegevoegd aan de nieuwe reserve ‘Voorfinanciering actief grondbeleid’. Als winstgevende projecten gerealiseerd worden op locaties die vanuit deze reserve verworven zijn, vloeit de winst terug naar de reserve. Hiermee ontstaat een revolverend fonds dat groeit, waarbij de hoogte van de reserve gemaximaliseerd wordt op €15 mln. Indien de maximale hoogte van de reserve overschreden wordt, worden deze middelen toegevoegd aan de reserve grondbedrijf. Daarnaast wordt € 0,57 mln. toegevoegd aan deze nieuwe reserve voor de opstalwaarde van het aflopend erfpacht Mercuriuskwartier.
Apparaatslasten dienst stedelijke ontwikkeling (DSO)
Op dit moment wordt een groot deel van de apparaatslasten voor de dienst stedelijke ontwikkeling incidenteel gedekt, uit bijvoorbeeld reserves. Om te kunnen blijven investeren in de stad en de kwaliteit te kunnen borgen is het van belang dat de apparaatslasten van DSO structureel goed gedekt zijn. Om dit te realiseren wordt € 10 mln. structureel beschikbaar gesteld ten behoeve van de dekking van apparaatslasten. Hiermee kan DSO de huidige activiteiten blijven uitvoeren. Dit wordt voor € 5 mln. gedekt door een herschikking binnen de trend.
Investeringsruimte groei van de stad
Het is belangrijk dat de gemeente kan blijven investeren in de stad. Om een beter inzicht te krijgen in welke investeringen er nodig zijn en om hier als college beter op te kunnen sturen wordt op dit moment een investeringsbegroting uitgewerkt. Vooruitlopend op de nieuwe investeringsbegroting wordt vanaf 2028 € 10 mln. voor structurele kapitaallasten gereserveerd op programma 15 (activiteit treasury). Ter illustratie: uitgaande van een gemiddelde afschrijftermijn van 30 jaar en een rentepercentage van 1% gaat het om circa € 250 mln. investeringsruimte. Als onderdeel van de investeringsbegroting zal een systematiek uitgewerkt worden om integraal te kunnen besluiten over de inzet van deze middelen. € 2 mln. van de beschikbare € 10 mln. wordt gereserveerd om de structurele kapitaallasten voor de IHP’s te verhogen van € 11 mln. naar € 13 mln.
Knelpunten kademuren
Verschillende kademuren in de Binckhorst moeten vervangen worden. Het betreft de publieke kademuren in de Binckhaven: Kop van de Binckhaven rondom Titaan, de kade voor het van Klingerenpaviljoen tot en met de Caballerofabriek en de kade bij Franck is een Binck. Voor de investering is jaarlijks € 1,1 mln. aan kapitaallasten nodig vanaf 2027.
Beheer- en onderhoud
Om het voorzieningsniveau en de fysieke omgeving minimaal op het huidige niveau te kunnen houden is het van belang dat er voldoende middelen beschikbaar zijn voor beheer- en onderhoud. Het is daarom van belang dat bij nieuwe projecten aan de voorkant voldoende middelen voor beheer- en onderhoud worden vrijgemaakt. In deze begroting wordt daarom in totaal € 3 mln. gereserveerd voor beheer- en onderhoud van nieuwe projecten. Verder is het belangrijk dat het beschikbare budget voor beheer- en onderhoud meegroeit met de groei van de stad. Daarom wordt in plaats van de oude areaalsystematiek extra geld beschikbaar gesteld voor beheer- en onderhoud oplopend tot € 3 mln. in 2028. Dit bedrag zal vanaf 2029 jaarlijks met € 0,5 mln. verder verhoogd worden. Tenslotte valt een deel van de gereserveerde middelen voor de beheer- en onderhoudskosten van afgeronde Enecoprojecten (RIS305669) in de eerste jaren vrij, omdat de volledige reservering de komende jaren nog niet nodig is.
Actualisatie meerjarig investeringsplan (MIP)
Als onderdeel van de begrotingsactualisatie is ook het MIP geactualiseerd. In programma 15 is een overzicht van het MIP weergegeven. Toelichtingen op de ontwikkelingen op het investeringsprogramma komen aan bod in de verschillende beleidsprogramma’s. De grootste mutaties worden hieronder ook toegelicht. Deze mutaties zijn gedekt vanuit het budgettair kader zoals eerder in deze paragraaf toegelicht.
- Op programma 3: Duurzaamheid, Milieu en Energietransitie is een investeringsbedrag toegevoegd van in totaal € 32,4 mln. voor verduurzaming planmatige onderhoud. De extra middelen zullen o.a. gebruikt worden voor het verduurzamen van de Fokker Terminal.
- Op programma 9: Buitenruimte is het investeringskrediet voor de kademuren in de Binkhorst verhoogd met € 30,7 mln. als gevolg van veroudering. Voor het vergroenen van Carnegieplein is een investering van € 2,5 mln. toegevoegd. Daarnaast worden binnen het programma zoals toegelicht in de voorjaarsnota de vrijvallende kapitaallasten conform de afspraak uit de begroting 2024 ingezet voor de dekking van de kadermuur bij de Trekvlietkade (Binckhorst) en de kostenoverschrijdingen van een aantal MJPK 3-projecten, mits veroorzaakt door de inflatie. Tot slot zijn middelen vanuit programma 9 ingezet voor het herinrichten van de Bomenbuurt (€ 7 mln.) (RIS317440 ), het verhogen van MJPK-4 (€ 4,4 mln.) en is € 9,8 mln. vanuit de vrijval Zwolsestraat ingezet voor de overkluizing Grotiusplaats (RIS318696 ).
- Op programma 12: Mobiliteit is het investeringskrediet voor de invoering mobiliteitshubs Zuidwest verhoogd met € 11,5 mln. Dit is voor € 7,2 mln. gedekt met middelen uit het budgettair kader en voor € 4,3 mln. met bijdragen vanuit het Rijk. Daarnaast wordt het investeringskrediet voor de ongelijkvloerse kruising Erasmusweg-Lozerlaan met € 2 mln. en het investeringskrediet voor de tramlijnen 6 en 12 met € 4 mln. verhoogd.
- Op programma 13: Stadsontwikkeling en Wonen wordt het investeringskrediet voor de Binckpark verhoogt met € 3,6 mln. ter dekking van de onrendabele top. Daarnaast is het investeringskrediet met € 17,1 mln. verlaagd vanwege het stoppen van het project Ongelijkvloerse Kruising Zwolsestraat. De middelen zijn toegevoegd aan de bestemmingsreserve 'ondergrondse kruising Zwolsestraat' (RIS318696 ).